Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Andrzej Żuk

Protokolant Anna Potaczek

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej (...) del. do Prokuratury Rejonowej w Zgorzelcu

po rozpoznaniu w dniach 25 kwietnia 2017 r. i 20 czerwca 2017 r.

sprawy:

1.  B. G. ur. (...) w S., s. J., J. z domu J.

2.  W. O. ur. (...) w O., s. M. i A. z domu S.

oskarżonych z art. 270 § 1 kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonych

od wyroku Sądu Rejonowego w Zgorzelcu

z dnia 8 grudnia 2016 r. sygn. akt II K 1187/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonych B. G. i W. O. w ten sposób, że uchyla orzeczenie zawarte w pkt 2 części dyspozytywnej,

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

III.  zasądza od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa po ½ kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze oraz opłaty w kwotach po 200 złotych.

Sygn. akt VI Ka 84/17

UZASADNIENIE

B. G. został oskarżony o to, że :

w dniu 15 stycznia 2015 r. w B., rejonu (...), jako Prezes Zarządu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. wspólnie i w porozumieniu z (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. W. O. jako zarząd spółki przedłożyli jako autentyczny uprzednio sfałszowany przez nieustaloną osobę „protokół odebranych robót” z dnia 15 września 2014 r. w T. oraz „protokół odebranych robót” z dnia 02 grudnia 2014 r. w O., które stanowiły załączniki do oferty dla Przedsiębiorstwa Usługowo-Produkcyjnego (...) z siedzibą w B. w związku z ogłoszeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na wykonanie zadania inwestycyjnego tj. „(...) w (...) SA Oddział Elektrownia (...)” prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego i były potwierdzeniem zrealizowanych prac,

tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.

W. O. został oskarżony o to, że :

w dniu 15 stycznia 2015 r. w B., rejonu (...), jako Wiceprezes Zarządu (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. wspólnie i w porozumieniu z Prezesem (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. W. O. jako zarząd spółki przedłożyli jako autentyczny uprzednio sfałszowany przez nieustaloną osobę „protokół odebranych robót” z dnia 15 września 2014 r. w T. oraz „protokół odebranych robót” z dnia 02 grudnia 2014 r. w O., które stanowiły załączniki do oferty dla Przedsiębiorstwa Usługowo-Produkcyjnego (...) z siedzibą w B. w związku z ogłoszeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na wykonanie zadania inwestycyjnego tj. „(...) w (...) SA Oddział Elektrownia (...)” prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego i były potwierdzeniem zrealizowanych prac,

tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w Zgorzelcu wyrokiem z dnia 8 grudnia 2016 r. (sygn. akt II K 1187/15):

1.  uznał oskarżonych B. G. i W. O. za winnych tego, że w dniu 15 stycznia 2015 r. w B., rejonu (...), działając wspólnie i w porozumieniu jako zarząd spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., przedłożyli jako autentyczny uprzednio sfałszowany przez nieustaloną osobę „protokół odebranych robót” z dnia 15 września 2014 r. w T. oraz „protokół odebranych robót” z dnia 02 grudnia 2014 r. w O., które stanowiły załączniki do oferty dla Przedsiębiorstwa Usługowo-Produkcyjnego (...) z siedzibą w B. w związku z ogłoszeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na wykonanie zadania inwestycyjnego tj. „(...)w (...) SA Oddział Elektrownia (...)” prowadzonego w trybie przetargu nieograniczonego i były potwierdzeniem zrealizowanych prac, tj. za winnych popełnienia czynu z art. 270 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. każdemu z nich wymierza karę grzywny w wymiarze 100 (stu) stawek dziennych przyjmując, iż jedna stawka będzie wynosić 20 (dwadzieścia) złotych,

2.  na podstawie art. 627 k.p.k. i art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze zasądził od oskarżonych B. G. i W. O. na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. kwoty po 588 (pięćset osiemdziesiąt osiem) złotych tytułem poniesionych kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika w sprawie,

3.  na podstawie art. 627 k.p.k zasądził od oskarżonych B. G. i W. O. na rzecz Skarbu Państwa po ½ kosztów sądowych i na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. Nr 49 poz. 223 z 1983 r. z późn. zm.) wymierzył każdemu z nich opłatę w wysokości 200 (dwustu) złotych.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonych B. G. i W. O., zaskarżając wyrok w całości. Zarzucił w niej:

I. na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia:

a) art. 49 § 1 k.p.k. w zw. z art. 53 k.pk. poprzez bezpodstawne ustalenie, iż (...) sp. z o.o. w R. jest pokrzywdzonym w niniejszej sprawie i w konsekwencji dopuszczenie (...) sp. z o.o. do działania w niniejszej sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego, w sytuacji, gdy zgodnie z poglądami doktryny i orzecznictwem Sądów powszechnych brak jest konkretnego pokrzywdzonego czynem z art. 270 § 1 k.k., co też skutkuje niemożnością działania w sprawie oskarżyciela posiłkowego;

b) art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej oceny wiarygodności;

- zeznań świadków S. P. (1) w takim zakresie, w jakim Sąd I instancji nie ustalił, iż oskarżony B. G. nie dzwonił do świadka z informacją o wycofaniu się spółki z przetargu,

- wyjaśnień oskarżonego B. G. w takim zakresie, w jakim Sąd I instancji nie dał wiary wyjaśnieniom tego oskarżonego, w których opisał on okoliczności, w jakich protokoły te zostały potwierdzone i załączone do oferty dla E. Serwis w B., okoliczności przebiegu przetargu i wycofania się z nich spółki (...) sp. z o.o.;

- wyjaśnień oskarżonego W. O. w takim zakresie, w jakim Sąd I instancji nie dał wiary wyjaśnieniom tego oskarżonego, w których opisał on okoliczności, w jakich powstały projekty protokołów wykonanych prac, okoliczności, w jakich protokoły te zostały potwierdzone i załączone do oferty dla E. Serwis w B., okoliczności przebiegu przetargu i wycofania się z nich spółki (...) sp. z o.o.;

II. Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, że oskarżeni B. G. i W. O., działając wspólnie i w porozumieniu, przedłożyli jako autentyczne uprzednio sfałszowane przez nieustaloną osobę protokoły odebranych robót z dnia 15 września 2014 r. oraz 2 grudnia 2014 r., które to stanowiły załącznik do oferty dla Przedsiębiorstwa Usługowo Produkcyjnego (...) z siedzibą w B. w związku z ogłoszeniem postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na wykonanie zadania inwestycyjnego w trybie przetargu nieograniczonego, w sytuacji gdy materiał dowodowy nie pozwala na poczynienie takich ustaleń.

Stawiając te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonych od zarzucanego im aktem oskarżenia czynów oraz o odpowiednią korektę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja obrońcy oskarżonych mogła zostać uwzględniona tylko w części dotyczącej naruszenia art. 49 § 1 k.p.k. w zw. z art. 53 k.p.k. poprzez dopuszczenie (...) Sp. z o.o. w R. do udziału w postępowaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Sąd I instancji istotnie nieprawidłowo dopuścił do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o. i w konsekwencji zasądził na jej rzecz od oskarżonych zwrot poniesionych kosztów zastępstwa procesowego. Sąd Odwoławczy dokonał odmiennej oceny i jeszcze przed wyrokowaniem orzekł, że spółka ta nie jest uprawniona do występowania w sprawie w charakterze strony, albowiem nie jest pokrzywdzona w rozumieniu art. 49 § 1 kpk.

Ustawodawca polski przyjął tzw. materialną definicję pokrzywdzonego, co oznacza, że krąg pokrzywdzonych w rozumieniu art. 49 k.p.k. ograniczony jest zespołem znamion czynu będącego przedmiotem postępowania oraz czynów współukaranych, a ustalenie tego kręgu następuje w oparciu o opis zespołu znamion zarzuconego czynu (por: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15.09.1999 roku, I KZP 26/99, OSNKW 1999, Nr 11-12, poz. 69; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24.05.2011 roku, II KK 13/11, KZS 2011, Nr 11, poz.16). Rodzajowym przedmiotem ochrony czynu z art. 270 § 1 k.k. jest natomiast wiarygodność dokumentu i prawdziwość jego treści. Pośrednim przedmiotem ochrony jest pewność obrotu prawnego, nie jest nim natomiast dobro podmiotu, którego dokument podrobiono, a czyn taki z istoty swej nie narusza sam w sobie bezpośrednio dobra prawnego określonej osoby. Tym bardziej nie jest też przedmiotem ochrony dobro jakiegokolwiek innego podmiotu. W postępowaniu o taki czyn brak jest pokrzywdzonego, chyba że jednocześnie zachowanie sprawców wyczerpuje znamiona innego przestępstwa, co jednak w przedmiotowej sprawie nie ma miejsca (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24.05.2011 r., II KK 13/11; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.10.2013 r., sygn. II KK 117/13, Prok. i Pr. 2014, Nr 1, poz.10). Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w zachowaniu oskarżonych opisanym w akcie oskarżenia bezpośredniego naruszenia lub zagrożenia dobra (...) spółki (...), tj. takiego, w którym pomiędzy czynem zabronionym a dobrem nie ma ogniw pośrednich.

Wskazany powyżej przedmiot ochrony w przypadku czynu zabronionego z art. 270 § 1 k.k. powoduje, że w postępowaniu o taki czyn brak jest pokrzywdzonego, a więc osoby, która na podstawie art. 53 k.p.k. mogłaby działać w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. W tej sytuacji Sąd I instancji w sposób nieuzasadniony uznał, że prawnie dopuszczalne i skuteczne jest oświadczenie (...) sp. z o.o. o jej wstąpieniu do sprawy w charakterze oskarżycielki posiłkowej i mylnie nie odmówił jej prawa do udziału w sprawie w charakterze strony. Błąd ten spowodował w konsekwencji, iż bez podstawy prawnej uwzględniono wnioskowaną przez pełnomocnika (...) sp. z o.o. kwotę tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego. Brak jest bowiem podstaw prawnych do zasądzenia od oskarżonych B. G. i W. O. na rzecz oskarżyciela posiłkowego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. kwoty po 588 złotych tytułem poniesionych kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika w sprawie, co skutkowało uchyleniem przez Sąd odwoławczy pkt. 2 części dyspozytywnej zaskarżonego orzeczenia.

Uwzględnienie pierwszego zarzutu apelacyjnego nie mogło jednak prowadzić do zmiany wyroku w zakresie ustalenia sprawstwa i winy oskarżonych co do czynu przypisanego im. Skarżący nie wykazał, by naruszenie przepisów przez Sąd Rejonowy miało wpływ na treść wyroku także w zakresie jego pkt I. Postępowanie prowadzone było przecież z oskarżenia publicznego, prokurator występował w całej rozprawie i nie odstąpił od oskarżenia.

Kontrola odwoławcza przeprowadzona przez Sąd Okręgowy prowadzi natomiast do wniosku, że Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny dowodów, poczynił trafne ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie, a następnie rzetelnie wykazał, że oskarżeni zrealizowali wszystkie znamion przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. Nie można było zatem uwzględnić pozostałych zarzutów apelacyjnych.

Sąd Rejonowy nie naruszył art. 7 k.p.k. Przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe, wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności sprawy i dokonał skrupulatnej oraz wnikliwej oceny całego zebranego materiału dowodowego. Dokonana ocena dowodów jest pozbawiona cech dowolności, realizuje wszystkie wymogi stawiane ocenie swobodnej. W pisemnych motywach wyroku Sąd odniósł się szczegółowo do wszystkich przeprowadzonych dowodów, wskazując, którym dowodom i w jakiej części dał wiarę, a którym wiarygodności odmówił, argumentując przyczyny takiego postąpienia. W rozumowaniu Sądu nie sposób dostrzec sprzeczności i niejasności. Wszystkie dowody ocenione zostały z zachowaniem zasad logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego oraz wskazań wiedzy. Opierając się na takiej ocenie dowodów, Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny i trafnie przypisał oskarżonym sprawstwo i winę.

Obrońca oskarżonych nie przedstawił we wniesionym środku zaskarżenia pogłębionej i wszechstronnej analizy zebranych dowodów. Zaprezentował stanowisko oparte na wyjaśnieniach oskarżonych, które przecież pozostają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym – też tym o charakterze rzeczowym. Sąd I Instancji zasadnie podważył wiarygodność tych wyjaśnień i nie uczynił ich zasadniczą podstawą ustaleń faktycznych. Nie ma przekonujących i wiarygodnych dowodów potwierdzających, że działanie oskarżonych było przypadkowe, niecelowe i z góry nienastawione na osiągnięcie konkretnego celu. Przeciwnie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego jawi się ono jako świadome i konsekwentne, czemu Sąd I instancji dał wyraz w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Wobec powyższego nie można podzielić twierdzeń skarżącego, że skoro załączone do dokumentacji przetargowej protokoły i tak nie spełniały wymogów określonych w (...) i nie pozwalały na wygranie przetargu, zostały załączone do dokumentacji przypadkowo. Podobnie nieprzekonujące są argumenty skarżącego, że dokumentację przetargową wraz z zestawieniem dokumentów przygotowała pracownica biura (...) sp. z o.o., która nie zna języka angielskiego i tylko w wyniku pośpiechu nie doszło do zapoznania się oskarżonych z treścią tej dokumentacji.

Swoje zarzuty apelacyjne obrońca oparł niemal wyłącznie na treści wyjaśnień oskarżonych, nie odnosząc się do wszechstronnej i wnikliwej oceny zebranych dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy. W pisemnym uzasadnieniu wyroku wskazał on natomiast, w jakiej części dał wiarę wyjaśnieniom oraz przekonująco wykazał, dlaczego w pozostałym zakresie odmówił im tej cechy i ustalenia czynił wbrew twierdzeniom B. G. i W. O..

Nie popełnił Sąd meriti błędu przy ocenie zeznań świadka S. P. (2). Świadek ten potwierdził, że dzwonił do niego B. G., jednak nie pamiętał treści tej rozmowy. Zgromadzone dokumenty przetargu wskazują jednak, że oferta (...) sp. z o.o. nie została przez tę spółkę wycofana, ale na podstawie pisma z dnia 30 stycznia 2015 r. została ona wykluczona z przetargu wobec niespełnienia jego warunków. Sąd Rejonowy poświęcił zeznaniom tego świadka oraz korespondującym z nimi zeznaniom A. G. należytą uwagę (k.381 verte), dokonując ich oceny w powiązaniu z istniejącymi dokumentami. Z tych wszystkich dowodów wyprowadził Sąd prawidłowy wniosek co do wiarygodności linii obrony oskarżonych. Spółka (...) potwierdzała w swoich protokołach wykonanie prac, które nigdy nie miały miejsca, a na dokumentach pojawiały się pieczątki „za zgodność z oryginałem”. Na podstawie tych wszystkich dowodów nie sposób podzielić twierdzenia skarżącego, że dokumentacja potwierdzająca odbiór prac, uzyskane referencje, opatrzona pieczątkami i parafowana przez oskarżonych była załączona przypadkowo, incydentalnie. Przeciwnie wszystko to wskazuje na logiczny i spójny ciąg zdarzeń. Sugestie, że wyłączną winę za błąd w dokumentacji ponosi pracownik firmy są gołosłowne i uchybiają wskazaniom wiedzy, zasadom logiki i doświadczeniu życiowemu. To właśnie oskarżeni, jako reprezentujący spółkę i decydujący o udziale w przetargu, decydowali też o tym, jak będzie przygotowany wniosek, jakie dokumenty zostaną do niego dołączone. Zupełnie nie przekonują twierdzenia apelującego oparte na wyjaśnieniach oskarżonych, że to nie oni odpowiadają za posłużenie się fałszywym dokumentem. B. G. i W. O. byli w posiadaniu pełnej dokumentacji, uwiarygodniali ją swoimi podpisami.

Sąd Rejonowy, czyniąc w sprawie ustalenia faktyczne, opierał się na pełnym materiale dowodowym, który poddał rzetelnej ocenie z uwzględnieniem wszystkich wskazań art. 7 kpk i brak podstaw, by tę ocenę zakwestionować. Zaprezentowana w pisemnym uzasadnieniu na k.380-383 analiza jest przekonująca, logiczna i zasługuje na pełną aprobatę. Wynika z niej, dlaczego wbrew wyjaśnieniom oskarżonych, Sąd ten uznał ich świadome działanie i pełną odpowiedzialność za zaistniałe zdarzenie. Prawidłowo Sąd I instancji ocenił treść dokumentów, które w niniejszej sprawie miały niezwykle istotne znaczenie i pozwalały na weryfikację twierdzeń B. G. i W. O.. Dotyczy to w szczególności dokumentów, które były opisane w zarzutach aktu oskarżenia. Zupełnie niewiarygodna była obrona oskarżonych, że stanowiły one jedynie wzorce powstałe w toku prowadzenia negocjacji, a nie potwierdzenie prac. Zdaniem Sądu odwoławczego nie ma wątpliwości co do tego, że miały one stanowić poświadczenie, że opisane w nich prace zostały faktycznie wykonane i w takim celu zostały one przedstawione w konkursie.

W konsekwencji przeprowadzenia swobodnej oceny zebranych dowodów Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne. Podniesiony w tym zakresie zarzut apelacyjny obrońcy oskarżonych jest nieprzekonujący. Ustalenia Sądu oparte przede wszystkim na rzeczowym materiale dowodowym w postaci dokumentów, protokołów, notatek, a także osobowym materiale dowodowym w postaci zeznań świadków w konfrontacji z wyjaśnieniami złożonymi przez oskarżonych nie są jednostronne. Są wynikiem swobodnej oceny zgromadzonych dowodów, ich analizy we wzajemnych ich powiązaniu ze sobą. Dla skuteczności zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie jest wystarczające wykazywanie, że określona grupa dowodów pozwala na przyjęcie, iż zdarzenie mogło mieć inny przebieg. Należy bowiem wykazać, którym wskazaniom wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego uchybił sąd orzekający, czyniąc kwestionowane ustalenia. Tego jednak apelujący nie uczynił. Wniesiony przez niego środek zaskarżenia sprowadza się w istocie do polemiki z oceną dowodów przeprowadzoną w pierwszej instancji i dokonanymi na tej podstawie ustaleniami faktycznymi. Skarżący przedstawił własne oceny dowodów oraz wysunął gołosłowne twierdzenia nie poparte przekonującymi argumentami.

Dla odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 270 k.k. nie ma znaczenia, czy posłużenie się dokumentem doprowadziło do osiągnięcia zamierzonego celu - w konkretnej sprawie wygrania przetargu. Nieistotny jest wynik postępowania przetargowego, jak i nawet sam fakt wycofania się oskarżonych w chwili powzięcia informacji, że w przetargu startuje konkurencyjna spółka (...) sp. z o.o. Oskarżeni wiedzieli, że dokument, którymi się posłużyli nie jest autentyczny, a protokoły odbioru prac są sprzeczne z rzeczywistością, albowiem (...) Sp. z o.o. ich nie wykonywała. To oni opatrzyli podpisami te dokumenty i dołączyli do dokumentacji w postępowaniu przetargowym spółki (...). Tym samym prawidłowo Sąd Rejonowy zakwalifikował zachowanie B. G. i W. O. jako czyn zabroniony z art. 270 § 1 kk, natomiast w treści wyroku zawarł wszystkie znamiona opisujące ich czyn.

Zastrzeżeń co do słuszności nie nasuwa również rozstrzygnięcie w zakresie kar wymierzonych oskarżonym. Sąd rozważył w należytym stopniu wszystkie okoliczności mające wpływ na ich wymiar, uwzględnił dyrektywy z art. 53 § 1 i 2 kk. Orzeczone kary zarówno z uwagi na ich rodzaj jak i wymiar nie mogą być uznane za niewspółmiernie surowe. Należy je ocenić jako w pełni adekwatne do stopnia społecznej szkodliwości czynu i zawinienia oskarżonych. Tym samym brak było podstaw do zmiany orzeczenia Sądu w tym zakresie.

Nie stwierdzając żadnych innych uchybień, które mogły mieć wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a które Sąd odwoławczy winien wziąć pod rozwagę z urzędu, orzeczono jak w pkt. I i II sentencji niniejszego wyroku.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono w oparciu o art. 636 k.p.k. oraz art. 8 w zw. z art. 3 ust. 1 ustawy o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. nr 49 poz. 223 z 1983 r. z późn. zm.).